تحقیق / فرهنگ بومی لرستان
فرهنگ بومی لرستان :
مبحث تاريخ و فرهنگ بومي از ديرباز مورد توجه علاقمندان به فرهنگ کهن بوده، با نام «فولکلور» پاي به عرصه فرهنگ نو نهاده است. اين آداب و رسوم بومي که در اقصي نقاط جهان به چشم مي خورد نشان دهنده افکار و احساسات اقوام مختلف است؛ سرزمين لرستان نيز از آن جمله است، که قدمت فرهنگ آن به قبل از ميلاد مسيح برمي گردد، فرهنگي که آثار و نشانه هاي آن امروزه نيز به چشم مي خورد.
در اين جستار سعي بر اين است که نقش فرهنگ جنگ و ستيز با دشمن را -که در ادوار کهن در فرهنگ لرستان جايگاه ويژه اي داشته است- در ايجاد ادبيات مقاومت مورد بررسي قرار دهيم. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد که در گذشته وسايلي چون تفنگ، اسب، شمشير، تبر و…
در لرستان داراي تقدس خاصي بوده اند زيرا وسيله اي براي دفاع از حريم شخصي و جلوگيري از ورود دشمن به مرزوبوم به شمار مي رفتند؛
به همين منظور فرهنگ لرستان با اين وسايل مانوس شده، در اشعار، داستان ها و افسانه هاي آن راه پيدا کرده است.
امروزه نيز اين تقدس در جاي جاي اين سرزمين به چشم مي خورد و همين باعث به وجود آمدن ادبيات مقاومت نه تنها در فرهنگ سرزمين لرستان بلکه در ادبيات ايران نيز شده است.
دیار پربار لرستان که در آغوش اقلیم سازگار محدوده میانی جبال زاگرس غنوده است، به دلیل طبیعت ناهموار، کوهستانی، و صعب العبور همواره یکی از گاهواره های پناهگاهی نیز بشمار می آمده است.
از این روی تجلیات گونه گون فرهنگی مردمان این خطه برخاسته هایی از این دیرینگی بشمار آمده و بگونه ای ترجمان سننی فطری و آباء و اجدادی اند.
مهمترین مراسم در لرستان، آداب و سنن مربوط به عروسی (سور) و عزا (سوگ یا پُرس) است. بسیاری از سنتهای برجسته و عمیقاً معنا دار در این مراسم تجلی می یابد.
مراسم عروسی (سور) بعد از مقدماتی شامل: نشان کردن، سنجش (سِرژَ)، خواستگاری (کیخائی)، نامزدی (دیاری، دسگیرونی) و حنابندان در میان نوای شور انگیز سرنا (ساز) و دهل، یا کمانچه (تال) و تنبک برپا می شود.
پیر و جوان، زن و مرد، دست در دست هم، حلقه زنان و هماهنگ با نوازندگان بومی، در پی رقاصی کارآزموده (سرچوپی)، که پیشاپیش آنها هنرنمایی می کند، به شادی و پای کوبی می پردازند.
رقاصان (بازِنه ها) معمولاً رقص (بازی) را با آهنگی سنگین و کند آغاز، و سپس هم آوا با آهنگ های تند شانه شکی، دو پا و سه پا، شوری تحسین انگیز برپا می کنند که هر تماشاگری را مجذوب می سازد.
رقص چوب (چوبازی) از بازی های نمایشی است که در مراسم لرهای بختیاری اجرا می شود. همسرایی آواهای زنگ زنگه، بالابرز، بِزِرّان به گویش لکی، هیوله، کُچکِله شیرازی، دوواتونه و سیت بیارم به گویش لری بر نشاط مراسم می افزاید.
مراسم عزا (سوگ یا پُرس) باشیون زنان و آوای حزن انگیز سُرنا و دُهل آغاز می شود.
لرهای بختیاری در کنار مزرعه یا خانه متوفی سکویی سنگ چین (کوشک) برپا کرده و مراسم (تازِ) را برگزار می کنند.
